بلوچستان، پهناورترین استان ایران، در حالی بخش عظیمی از مرزهای شرقی کشور را تشکیل میدهد که همچنان با واژههایی مانند فقر، محرومیت، بیکاری، ناامنی و تبعیض گره خورده است. «در بلوچستان چه میگذرد؟» پرسشی است که پاسخ به آن نیازمند نگاهی فراتر از تیترهای خبری و کلیشههای رایج است. این مقاله تلاش میکند با رویکردی مستند و تحلیلی، وضعیت جاری بلوچستان را از جنبههای مختلف اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی بررسی کند.
۱. موقعیت جغرافیایی و اهمیت راهبردی
استان سیستان و بلوچستان با بیش از ۱۱۰ هزار کیلومتر مربع وسعت، از نظر استراتژیک اهمیت بالایی دارد. قرار گرفتن در مجاورت مرزهای پاکستان و افغانستان، و دربرگرفتن بندر مهم چابهار، آن را به دروازه شرقی تجارت ایران و یکی از قطبهای بالقوه ترانزیتی منطقه تبدیل کرده است. اما این موقعیت طلایی، هنوز به توسعه پایدار منجر نشده است.
۲. چالشهای ساختاری: فقر، آموزش، زیرساخت
براساس آمار رسمی، سیستان و بلوچستان پایینترین شاخصهای توسعه انسانی را در کشور دارد.
-
نرخ بالای بیسوادی و ترکتحصیل بهویژه در میان دختران
-
دسترسی ضعیف به آب شرب، برق پایدار و اینترنت
-
نبود زیرساختهای حملونقل و درمان مناسب، بهویژه در مناطق روستایی و مرزی
-
بیکاری گسترده، بهویژه در میان جوانان تحصیلکرده
این عوامل باعث مهاجرت جمعیت، افزایش نارضایتی و گسترش اقتصاد غیررسمی (مانند سوختبری) شده است.
۳. مسئله امنیت: میان روایت رسمی و واقعیت میدانی
بلوچستان همواره در کانون توجه امنیتی بوده است. حضور گروههای مسلح مخالف نظام، قاچاق مواد مخدر و درگیریهای مرزی همواره بخشی از واقعیت تلخ استان بودهاند. اما از سوی دیگر، سیاستهای سختگیرانه امنیتی، گاه به سرکوب اعتراضات مدنی یا نادیده گرفتن خواستههای مردم محلی تعبیر شده و به بیاعتمادی متقابل دامن زده است.
۴. اقلیتبودن و احساس تبعیض
بیشتر مردم بلوچ اهل سنتاند و احساس تبعیض مذهبی و قومی از مسائل دیرینه در این منطقه است. کمنمایی بلوچها در ساختار قدرت، رسانه، آموزش و فرهنگ رسمی کشور، همواره زمینهساز افزایش این احساس و نوعی نارضایتیهایی شده است که در سالهای اخیر به شکل اعتراضات مدنی، تجمعات مردمی یا واکنشهای رسانهای بروز یافتهاند.
۵. صدای مردم در رسانهها
رسانههای رسمی کشور غالباً تصویری امنیتی از بلوچستان منتشر میکنند. در حالیکه رسانههای محلی، فعالان مدنی، خبرنگاران مستقل و شبکههای اجتماعی تلاش میکنند روایتی متفاوت از مطالبات مردم، مشکلات معیشتی، فقر سیستماتیک و درخواست برای عدالت و توسعه ارائه دهند.
۶. جوانان و امید به تغییر
در میان تمام مشکلات، نسل جوان بلوچ با وجود کمبود امکانات، در زمینههایی مانند آموزش، ورزش، هنر و فضای مجازی، تلاش دارد هویت، صدای خود و فرهنگ بومی را زنده نگه دارد. رشد مدارس بومی، گروههای هنری، تشکلهای دانشجویی و تلاش برای ارتباطگیری با نهادهای ملی و بینالمللی، نوید نسلی متفاوت از مطالبهگران آگاه را میدهد.
نتیجهگیری
بلوچستان ایران نه تنها نیازمند توجه امنیتی نیست، بلکه به «توجه توسعهمحور» نیاز دارد. توسعه عادلانه، رفع تبعیضهای ساختاری، تقویت زیرساختهای عمومی و سرمایه گذاری گسترده، تنها مسیر کاهش بحرانها و بازگرداندن اعتماد اجتماعی در این استان است.
